Απολογητική αγίου Ιουστίνου του μάρτυρος και φιλοσόφου

Η αρχαία εκκλησία στα πρώτα της βήματα αντιμετώπισε επιθέσεις από τον τότε κυρίαρχο παγανιστικό κόσμο. Οι χριστιανοί κατηγορήθηκαν μεταξύ των άλλων, για Θυέστεια Δείπνα (καννιβαλισμούς ) και …..περιφρόνηση προς τους νενομισμένους (δηλαδή κρατικούς) θεούς . Ένα από τα συνεκτικά στοιχεία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ήταν η θεοποίηση του εκάστοτε αυτοκράτορα. Προς τιμήν του, ανεγείροντα ναοί, και οι λαοί της αυτοκρατορίας προέβαιναν σε σχετικές λατρευτικές πράξεις. Το γεγονός αυτό, η απόδοση λατρείας σε κάποιον άνθρωπο όπως ήταν ο αυτοκράτορας , ήταν όμως έξω και πέρα από την χριστιανική πίστη.
Έτσι λοιπόν τα μέλη της αρχαίας Εκκλησίας χαρακτηρίσθηκαν ‘ασεβείς‘ αλλά και επαναστατικά στοιχεία μέσα στην αυτοκρατορία, αφού δεν δέχονταν τον αυτοκράτορα σαν θεό, απέρριπταν δηλαδή την κρατική θρησκεία της αυτοκρατορίας. Κάτω από αυτό το πρίσμα, κινήθηκαν οι διωγμοί.
Σε όλες αυτές τις κατηγορίες, το βάρος της υπεράσπισης των χριστιανών, το ανέλαβαν πιστοί, όλοι πρώην ειδωλολάτρες, κάτοχοι –οι περισσότεροι - αξιοσημείωτης φιλοσοφικής παιδείας. Αυτοί ονομάσθηκαν το πρώτον, Απολογητές. Με τους λόγους τους δεν προάσπισαν την πίστη μας μόνο μπροστά στις κρατικές αρχές, αλλά την παρουσίασαν μαχητικά στον εθνικό και ιουδαϊκό κόσμο.
Μεταξύ αυτών των Απολογητών, σε ιδιαίτερη θέση προβάλλεται ο πρώην ειδωλολάτρης, διδάσκαλος της φιλοσοφίας, Ιουστίνος, ό οποίος λόγω του βιαίου θανάτου του από τους παγανιστές, (αποκεφαλίσθηκε το 165) τιμάται ως άγιος από την εκκλησία, αποκαλούμενος πλέον, Άγιος Ιουστίνος ο μάρτυς και φιλόσοφος. (4 Ιουνίου).


Παρουσιάζουμε ένα βιβλίο των Προτύπων Θεσσαλικών Εκδόσεων με τίτλο, Άγιος Ιουστίνος ο φιλόσοφος, το οποίο περιέχει απολογητικά κείμενα του αγίου.


Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες-λόγους.
Λόγος Α΄ Προς τουςΈλληνεςΣτον λόγο αυτό, ο αγ. Ιουστίνος ασκεί κριτική σε αισχρές και εγκληματικές πράξεις που περιγράφονται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια.
Λόγος Β΄ Παραινετικός προς τους Έλληνες. Είναι ο εκτενέστερος λόγος από τους τέσσερις, και αναλύεται σε τριανταοκτώ ενότητες.
Στον λόγο αυτό ο αγ. Ιουστίνος αναφέρεται στις διαφορετικές απόψεις των φιλοσόφων για την δημιουργία του κόσμου, για να τονίσει την σύγχιση των επιστημόνων της εποχής για κοσμολογικά ζητήματα. Αναφέρει την άποψη του Θαλή που είπε ότι αρχή όλων των όντων είναι το νερό, τον Αναξίμανδρο που θεωρεί σαν αρχή των πάντων το άπειρο, την άποψη του Ηράκλειτου, πως αρχή των πάντων είναι η φωτιά και ομοίως για άλλους φιλοσόφους
Ακόμη παραθέτει εδάφια από τους Ορφικούς ύμνους, και τους Σιβυλλικούς χρησμούς για να καταδείξει ότι στην αρχαία σκέψη ήταν σαφής και έντονη ή άποψη για τη ύπαρξη ενός και μοναδικού Θεού.
Αποσπώ τα εξής από την παράθεση ενός Ορφικού ύμνου:
-Θα μιλήσω σε όσους πρέπει, και σεις οι αμύητοι με θυρόφυλλα μεγάλα να φράξετε τα αυτά σας……..εσύ όμως γιέ μου Μουσαίε να με ακούσεις γιατί θα πω πράγματα αληθινά…….Ένας μόνον είναι αυτοδημιούργητος, αυτού του ενός είναι δημιουργήματα τα πάντα…..και ενώ κανένας άνθρωπος δεν τον βλέπει, αυτός βλέπει τα πάντα
Από την Σίβυλλα, τα εξής:
..έχουμε ξεστρατίσει από τον δρόμο του αθάνατου θεού, και με παράλογη σκέψη τιμούμε έργα χειροποίητα, είδωλα ξοάνων και πεθαμένων ανθρώπων… Και αλλού: …Ένας είναι ο Θεός, ο οποίος είναι και ο μόνος πελώριος και αγένητος (σε σχετική παραπομπή, με λόγους του αγ. Ιωάννη του Δαμασκηνού, διευκρινίζεται ότι το "…αγένητο που γράφεται με ένα «ν» σημαίνει το άκτιστο, αυτό δηλαδή που δεν έγινε, ενώ το αγέννητο που γράφεται με δύο «ν» σημαίνει αυτό που δεν γεννήθηκε.")
Λόγος Γ΄ Περί Μοναρχίας. Ο πιο σύντομος Λόγος που περιλαμβάνεται στο βιβλίο, και στον οποίο παρατίθενται απόψεις για έναν Θεό, που εξέφρασαν, οι Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, και Φιλήμων. Στα κείμενα που παραθέτει ο Αγ. Ιουστίνος είναι ευδιάκριτα τα σημεία εκείνα, που ονομάσθηκαν σπερματικός λόγος
Αποσπούμε τα εξής:
Σοφοκλής :
… στην πραγματικότητα ένας Θεός υπάρχει, αυτός ο οποίος δημιούργησε τον ουρανό και την απέραντη γη…..πολλοί, όμως, άνθρωποι πλανεμένοι βάλαμε μέσα στην ψυχή μας μεγάλη δυστυχία στήνοντας αγάλματα θεών από πέτρες και ξύλα χωρίς καμιά ψυχή……
Φιλήμων:
…να προσφέρεις θυσία στον Θεό με εντελώς αγαθή διάθεση. Να μην είσαι φανταχτερός τόσο, με χρυσές χλαμύδες, όσο με την καθαρότητα της καρδιάς σου. Αλλού: Ο Θεός λοιπόν σε βλέπει γιατί είναι κοντά σου και σου συμπαραστέκεται.
Ευριπίδης (στηλιτεύοντας τις αισχρότητες των αρχαίων θεών)
Αν οι Θεοί κάνουν κάτι χυδαίο, δεν είναι θεοί.
Λόγος Δ΄ Ερωτήσεις Ελλήνων (ειδωλολατρών) και απαντήσεις Χριστιανών
Ο αγ. Ιουστίνος απαντά ερωτήματα που έχουν σχέση με την ανάσταση των νεκρών, περί Θεού, και περί ψυχής, με φιλοσοφική προσέγγιση, απόρροια της φιλοσοφικής του ιδιότητας την οποία ποτέ δεν απεμπόλησε. (Γι΄αυτό και στην παραπάνω εικόνα, εξεικονίζεται ενδεδυμένος την τυπική ενδυμασία των φιλοσόφων της εποχής).
Απαντάει σε ερωτήσεις, όπως:
-Σε τι διαφέρει ο Θεός από την ψυχή.
-Αν το δημιούργημα μπορεί να είναι άφθαρτο και για ποιο λόγο.
-Από πού φαίνεται ότι υπάρχει Θεός.
Στην ενότητα, υπάρχουν πλήθος παραπομπές σε απόψεις πατέρων της εκκλησίας, αλλά και συγχρόνων θεολόγων.

Στοιχεία για το βιβλίο.
Το κείμενο καταλαμβάνει 141 σελίδες. Είναι καλοτυπωμένο, γραμμένο στην πολυτονική, με ευρετήριο ονομάτων. Την μετάφραση του αρχαίου κειμένου έκανε ο κ. Ν. Κολομπάσης, δρ φιλολογίας, και τον πρόλογο συνέγραψε ο δρ. δογματικής θεολογίας κ. Όμηρος Πολυχρονιάδης.
Κοστίζει περίπου 11- 12 €. Στην σειρά που ανήκει το βιβλίο, που επιγράφεται, Κείμενα εκ της καθ΄ημάς Σοφίας, περιλαμβάνονται ενδιαφέροντες τίτλοι όπως, "Βυζάντιο και πολιτική φιλοσοφία", "Ιωσήφ ο Βρυέννιος. Κατά Λατίνων", "Βυζάντιο και Ισλάμ", και "Θεοδώρητου Κύρου. Ελληνικών παθημάτων θεραπευτική".