Τί ἐστί Φόρκυς;

Ὁ Ἡσίοδος

Σέ μία ἀνάρτηση τῆς φίλης μου Σαλογραίας, μέ τίτλο Δεύτερη συνάντηση μέ μιά δαιμονικῶς βαρεμένη  πού μπορεῖτε νά δεῖτε ἐδῶ  εἶχε καταθέσει τά σχόλια του, ἔνας εὐγενής σχολιογράφος, ὐπογράφοντας μέ τό κάπως περίεργο ψευδώνυμο Φόρκυς, τό όποῖο προκάλεσε τήν ἀπορία κάποιων γιά την προέλευση του.
Πράγματι, τό ἑλληνικότατο αὐτό ὄνομα, δέν εἶναι εὐρέως γνωστό οὔτε γιά τήν προέλευση, ἀλλά οὔτε καί γιά τό σημαινόμενο του.
Ἄς ξεδιαλύνουμε ὅμως τό ζήτημα.
 Τό ὄνομα Φόρκυς λοιπόν, τό συναντᾶμε στήν Θεογονία τοῦ βοιωτοῦ ποιητή Ἠσίοδου.
Λέγοντας δυό λόγια γιά τήν Θεογονία (ἤ Κοσμογονία), θά σημειώναμε  πώς πρόκειται γιά ἕνα ποίημα πού γράφηκε στό μεταίχμιο τοῦ 9ου μέ τόν 8ο αἰῶνα πρό Χριστοῦ, καί στό ὁποῖο περιγράφεται τό γενεαλογικό δένδρο τῶν ἀρχαίων θεοτήτων.

Κατά παράδοση τό ποίημα ἀποδίδεται στόν Ἡσίοδο, γιατί κατά μία ἄλλη ἄποψη (Παν.Λεκατσᾶς) ἀποδίδεται στό ἱερατεῖο τῶν Πιερίδων Μουσῶν, πού ἦταν στόν Ἐλικῶνα,  καί αὐτό γιατί, συγκρινόμενη ἡ Θεογονία μέ τό, Ἔργα καί ἡμέραι πού άποδεδειγμένα ἀνήκουν στόν Ἡσίοδο, παρουσιάζονται τέτοιες φιλολογικές διαφορές πού συγκλίνουν στήν ἄποψη πώς μόνο κατά παράδοση τό ποίημα ἀνήκει στόν τελευταῖο.

Σύμφωνα μέ τήν Θεογονία λοιπόν, άρχικά ὐπῆρχαν τρία στοιχεῖα. Τό Χάος, ἠ Γῆ καί ὀ Ἕρως.
Ἠ Γῆ, χωρίς νά ἔλθει σέ ἐπαφή μέ ἄνδρα, γέννησε τόν Οὐρανό, τά Ὅρη καί τόν Πόντο.
Σμίγοντας ὅμως μέ τόν γιό της Οὐρανό, γέννησε τόν Κοῖο, τόν Κρεῖο, τόν Ὑπερίονα, τόν Ἰαπετό, τή Θεία, τή Ρέα, τήν Θέμιδα, τήν Μυημοσύνη, τήν Τηθύα καί τόν γνωστό Κρόνο, αὐτόν πού ἔτρωγε τά παιδιά του.
Ὀ Πόντος -σύν τοῖς ἄλλοις πού παραλείπουμε ἐδῶ- ἦρθε σέ ἐρωτική ἐπαφή μέ τήν μητέρα του, τήν Γῆ, καί γέννησε τόν Φόρκυ, τήν Κητώ, καί τήν Εύρυβία
Ὀ Φόρκυς  ἐρωτοσμίγοντας μέ τήν ἀδελφή του Κητώ, γέννησαν:
- Τίς - άπό γεννησιοῦ τους ἀσπρομάλλες- Γραῖες, μέ τά ὀνόματα Πεμφρηδώ καί Ἐνυώ.
- Τίς γοργόνες, Σθενώ, Εὐρυάλη, καί Μέδουσα. (ή ἄκρη αὐτή φθάνει στόν Βελλερεφόντη)
- Τό φίδι μέ τό ὄνομα Δράκων, πού μέσα ἀπό τά  ἔγκατα τῆς γῆς, φυλάει τά χρυσά μῆλα τῶν Ἐσπερίδων.

Ὁ Φόρκυς, κατά τόν Ἡσίοδο

Αύτός λοιπόν εἶναι ό Φόρκυς μέσα στήν μυθολογία, καί σ' αὐτήν πρωτοβλέπουμε τό ὄνομα αὐτό.
Τί συμβολίζει ὅμως:
Ὀ Παναγῆς Λεκατσᾶς, σχολιάζοντας τήν ἐμφάνιση τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ στή Θεογονία, γράφει σχετικά  τά ἐξῆς:
 Εἶναι ( ὁ Φόρκυς) αὐτός ὁ  Νηρεύς, ὅστις εἰς ὁρισμένα  μέρη ἐλατρεύετο ὑπό τό ὄνομα τοῦτο, ἤ μᾶλλον, διπρόσωπος αὐτοῦ, διότι ὡς πατήρ φοβερῶν τεράτων, συμβολίζει τήν ἐτέραν ὄψιν τῆς θαλάσσης, τήν ἀγρίαν καί προδοτικήν, καί διότι κατά τόν Ἡσύχιον τό φορκόν σημαίνει τό λευκόν πολιόν ῤυσόν, ἐξ' οὗ δυνάμεθα νά ἴδωμεν ὑπό τό ὄνομα τοῦτο τήν ἀφρίζουσαν θάλασσαν

Ἄρα λοιπόν, Φόρκυς σημαίνει τήν Τρικυμιασμένη Θάλασσα, τήν θάλασσα μέ ἀφρισμένα κύματα, καί εἶναι ἡ ἄλλη ὀψη τοῦ Νηρέα.
Ὁ Παναγῆς Λεκατσᾶς ὅμως, μᾶς παραδίδει μιά ἄλλη πληροφορία ἡ οποία θά μποροῦσε νά συνδέσει τόν ὀρθόδοξο μοναχισμό μέ τίς άπαρχές μυθολογίας, στόν ὅρο Γέροντας.
Γράφει λοιπόν ὀ Π.Λ: Ἐκαλεῖτο (ὁ Νηρεῦς) Γέρων καί ὐπό τό ὄνομα τοῦτο ἐλατρεύετο εἰς τό Γύθειον (Παυσανίας ΙΙΙ) ἐκ τῆς ἐλαφρᾶς ρυτιδώσεως τῶν ὑδάτων. Τό αὐτάρ τοῦ ποιητοῦ, δέον νά ἐκλαμβάνεται ὡς διαστολή τοῦ Γέροντα πρός τό πρεσβύτατον: ναί μέν εἶναι ὁ πρεσβύτερος, καλεῖται ὄμως Γέρων ὄχι διά τοῦτο, ἀλλά διά τήν ἀγαθότητα του.

Δηλαδή, γέρων λέγεται κάποιος, ὄχι γιατί εἶναι γέροντας στήν ἠλικία (μόνο), ἀλλά γιατί εἶναι καλός (ἀγαθός) 
Θά μποροῦσε κανείς νά ἰσχυρισθεῖ ὁτι ὀ Φόρκυς, δέν εἶναι μόνο ἠ μανιασμένη θάλασσα, άλλἀ καί ἑνας ἀγαθός Γέρων; Μᾶλλον ὄχι, ἀφοῦ ἠ εἰκόνα μιᾶς μανιασμένης θάλασσας, μέ τήν είκόνα ἑνός ἀγαθοῦ Γέροντα, ἔρχονται σέ ἀντίθεση. Ἀλλά πάλι, ἄβυσσος οἱ ψυχές τῶν (ἀρχαίων) ἀνθρώπων...

Εὔχομαι νά μπόρεσα νά ἱκανοποίησω τήν περιέργεια,  ὅσων ἐνδιαφέρθηκαν γιά τό ὅμορφο  ὄνομα Φόρκυς.

Στοιχεῖα γιά τήν ἀνάρτηση ἀντλήσαμε άπό τό ΗΣΙΟΔΟΣ ἅπαντα, μιά παλιά ἔκδοση τοῦ Ζαχαρόπουλου, σέ μετάφραση καί σχόλια τοῦ θρησκειολόγου (+) Παναγῆ Λεκατσᾶ.